Hemzenin Yazılışı Arapça Dersleri

Diğer harflerden farklı olarak hemzenin başta, ortada ve sonda yazılışında bazı kurallar vardır. Elif’in harekeli şekline hemze denir. Bazen hemzeyi eliften ayırt etmek için elifin üzerine veya altına أَ إِِ أُ   şeklinde ء    işareti konur.

Hemze’nin başta yazılışı:  Hemzenin harekesi fetha ya da zamme ise elifin üstüne, kesre ise elifin altına yazılır:

اُذُنٌ  – اِمْرَأَةٌ  – اِماَمٌ    – أَخَذَ –  أُخِذَ – أَكَلَ

Hemzenin ortada yazılışı: Harekelerin en kuvvetlisi kesre, sonra zamme, sonra fetha, en zayıfı cezimdir.

Kesreyi harflerden “yâ”  ى  , zammeyi “vâv” و , fethayı “elif” ا temsil eder. Hemze kelimenin ortasında olduğu zaman onun harekesi ile kendinden önceki harfin harekesi kuvvet yönünden karşılaştırılır. Hangisi daha kuvvetli ise hemze o harekeyi temsil eden harf üzerine yazılır:  Örnekler:

يَأْكُلُ (yer)

Burada hemzeden önceki harfin (yâ’nın) harekesi fetha, hemzeninki ise cezimdir. Fetha daha kuvvetli sayıldığından hemze, fethayı temsil eden elif harfi üzerine konmuştur. Yani;hemzeden önce üstün olduğu için hemze elif üzerine yazılmıştır.

يُؤْمِنُ   (inanır)

Burada yâ’nın harekesi olan zamme, hemzenin harekesi olan cezimden daha kuvvetli olduğu için, hemze zammeyi temsil eden “vâv” harfinin üzerine yazılır. Yani kısacası;hemzeden önce ötre olduğu için hemze vâv’ın üstüne yazılmıştır.

يَقْرَأُ (okur)

Burada hemze, kendinden önce gelen harfin harekesi olan fethayı temsil eden “elif”  harfinin üzerine yazılmıştır. Yani kendinden önce üstün olduğu için hemze fetha üzerine yazılmıştır.

يُنْشِئُ  (inşa eder)

Bu örnekte de hemze, kendinden önceki şın harfinin harekesi olan kesreyi temsil eden “yâ”  harfinin üzerine yazılmıştır. Yani; kendinden önce esre olduğu için hemze ye üzerine yazılmıştır.

Hemzenin sonda yazılışı: Aynen ortada yazılış kaidelerinde söylendiği gibi kendisinden önceki harfin harekesini temsil eden harfin üzerine yazılır:

يَلْجَأُ     (sığınır) نَبَاٌ (haber)  ناَشِئٌ (yetişen) شاَطِئٌ  (kıyı)اِمْرُؤٌ  (kişi)

Ancak kelime sonundaki hemzeden önce uzun sesli veya sakin  (cezimli) bir harf varsa, hemze, ayrı olarak yani yalnız başına yazılır[6]:

جَزاَءٌ   (karşılık) جُزْءٌ  (parça)  صَحْراَءُ (çöl) شَيْءٌ  (şey ) عِبْءٌ  (yük)